Þegar maður les í læknaskýrslu að „hjarta virðist stækkað á röntgenmynd“ þá er fyrsta spurningin að: Er þetta eitthvað alvarlegt? Og hvað merkir þetta í raun og veru?
Það er ekki óalgengt að þetta komi fram á röntgenmynd en túlkunin veltur á samhengi og ekki síst því hvort þú ert með einkenni sem benda til raunverulegs álags á hjartað.
Hvað er stækkað hjarta?
Á röntgenmynd er hjartað sýnt sem skuggi í miðjum brjóstkassanum. Ef breidd hjartans er meira en 50% af breidd brjóstkassans (á svokallaðri PA-mynd), þá telst það cardiomegaly eða stækkað hjarta. Þetta gefur til kynna að hjartavöðvinn sé annað hvort að reyna að dæla á móti álagi eða hafi stækkað vegna undirliggjandi sjúkdóma.
Algengar orsakir stækkunar á hjarta
1. Hjartabilun
Við hjartabilun er samdráttur hjartans lakari og svo þenst það út. Þetta er ein algengasta orsök hjartastækkunar oft með samhliða efnaskipta og vökvatruflunum.
2. Langvarandi háþrýstingur
Hjartað þarf að dæla gegn auknu viðnámi sem leiðir með tímanum til þykkari veggja í hjartavöðvanum og stækkun á hjarta.
3. Kransæðasjúkdómar
Í kjölfar hjartaáfalls getur hjartavöðvinn veikst og breytt lögun. Þessi endurmótun (remodeling) veldur oft stækkun.
4. Hjartalokugallar
Bæði leka og þrengsli á lokum (t.d. ósæðarloku eða míturloku) leiða til aukins álags á hjartað og stækkunar yfir lengri tíma.
5. Hjartavöðvasjúkdómar (cardiomyopathy)
Þessir sjúkdómar sem geta verið arfgengir eða af öðrum ástæðum geta valdið veikingu eða þykknun hjartavöðvans.
6. Hjartsláttartruflanir
Langvarandi gáttatif eða hraðtaktur geta leitt til tachycardia-induced cardiomyopathy – ástand þar sem hjartað stækkar og slappast vegna langvarandi örvunar.
7. Meðfæddir hjartagallar
Sum börn og unglingar með meðfædda hjartagalla eru greind með hjartastækkun vegna álags frá gallaðri blóðrás.
Hvað þarf að skoða betur?
Ef grunur er um stækkað hjarta þá getur læknir óskað eftir:
- Hjartaómun (echocardiogram): Sýnir stærð og starfsemi hjartans í beinni.
- BNP blóðprufu: Vísbending um hjartabilun.
- Hjartaþræðingu eða segulómun: Ef vafi leikur á undirliggjandi orsökum.
- Blóðþrýstings- og EKG-mælingar: Til að skoða hvort um langvarandi álag sé að ræða.
Að lokum
Stækkað hjarta á röntgenmynd er ekki sjálfkrafa dómur en það er mikilvægt merki. Það segir okkur að hjartað sé mögulega undir álagi eða að það þurfi frekara rannsókna við. Og eins og alltaf: Ef hjartað gefur frá sér boð þá hlustum við. Því fyrr sem við bregðumst við því meiri möguleikar á meðferð og jafnvægi til lengri tíma.
Björn Ófeigs.
Heimildir
- Mayo Clinic – Cardiomegaly (2023)
- StatPearls – Cardiomegaly, NCBI Bookshelf
- Cleveland Clinic – What Does an Enlarged Heart Mean?
- American Heart Association – Types of Cardiomyopathy
- Radiopaedia – Cardiomegaly on Chest X-ray
