Kvíði hefur áhrif á líkamann á ótal vegu og hjartað er þar engin undantekning. Fyrir þá sem glíma við hjartsláttaróreglu og þá sérstaklega gáttatif (AF) geta kvíðaeinkenni bæði komið af stað köstum og aukið líkur á að þau versni.
Á sama tíma getur sjálf hjartsláttaróreglan ýtt undir kvíða og streitu. Þetta tvíhliða samband hefur verið rannsakað töluvert á undanförnum árum og niðurstöðurnar kalla á að veita þarf kvíða athygli í meðferð og stuðningi við sjúklinga.
Hjartað bregst við kvíða og öfugt
Í streituástandi örvast sjálfvirka taugakerfið, hormón eins og adrenalín flæða um líkamann, og hjartað fer að slá hraðar. Fyrir einstakling með undirliggjandi hjartsláttaróreglu getur þessi lífeðlisfræðilega svörun komið af stað eða aukið á einkenni.
Rannsókn sem birtist í Frontiers in Cardiovascular Medicine árið 2025 sýnir að sjúklingar með gáttatif mælast með marktækt meiri kvíða en aðrir og að þessi kvíði spái fyrir um aukna tíðni einkenna, verri lífsgæði og auknar endurkomur eftir meðferð [1].
Sömuleiðis sýnir grein á vef Mayo Clinic að þeir sem glíma við kvíða upplifa oftar hjartaóreglu og skynja óreglulegan hjartslátt sem alvarlegri en hann er í raun [2]. Það getur leitt til hræðslu, forðunar og álags á daglegt líf.
Er hægt að meðhöndla kvíða til að bæta hjartsláttinn?
Stutta svarið er: já. Rannsóknir hafa sýnt að hugræn atferlismeðferð (CBT) sem er sérstaklega sniðin að hjartasjúklingum getur dregið úr bæði kvíðaeinkennum og áhrifum hjartsláttaróreglu.
Sérstaklega er athyglisverð rannsókn frá Karolínska háskólasjúkrahúsinu í Svíþjóð þar sem 127 sjúklingar með gáttatif fóru í 10 vikna sérhæfða netmeðferð með AF-CBT. Niðurstöðurnar sýndu marktækt betri lífsgæði, minni kvíða (mælt með GAD-7), betri svefn og upplifðu minni áhrif AF (gáttatifs) á daglegt líf [3].
Meðferðin fólst í að hjálpa sjúklingum að skilja viðbrögð líkamans, draga úr forðunarhegðun og takast á við óttaviðbrögð sem oft magnast í kringum hjartsláttartruflanir. Þetta sýnir að líkaminn og hugurinn þurfa að fá jafna athygli í meðferðinni.
Streitustjórnun og lífsstílsbreytingar skipta líka máli
Auk CBT geta aðrar aðferðir verið gagnlegar. Rannsóknir sýna að dagleg hugleiðsla, djúpöndun, jóga og létt hreyfing hafa jákvæð áhrif á bæði kvíða og hjartsláttaróreglu.
Streituviðbrögð minnka, hjartsláttur róast og andleg vellíðan eykst. Þetta er ekki bara skammtíma „huggun“ heldur vísindalega studdar aðferðir sem bæta líkamlega og andlega heilsu.
Samkvæmt grein frá Harvard Health bendir margt til þess að reglulegar slökunaraðferðir geti dregið úr tíðni gáttatifskasta og aukið sjálfsöryggi sjúklinga í að takast á við veikindin [4].
Hvað getur þú sjálfur gert?
Hér eru nokkur einföld en áhrifarík skref fyrir þá sem vilja draga úr áhrifum kvíða og hjartsláttaróreglu:
- Fylgstu með: Skráðu einkenni, tíðni og samhengi hjartsláttaróreglu og hvernig kvíði tengist.
- Leitaðu aðstoðar: Sálfræðimeðferð getur verið lykillinn að betri líðan og hefur sannað sig að virki mjög vel
- Hreyfðu þig reglulega – helst eitthvað sem þú nýtur. Fullkomið að hjóla fyrir hjartað á rafmagnshjóli.
- Notaðu öndunaræfingar eða hugleiðslu – daglega, 5 mínútur geta verið nóg.
- Forðastu koffín, of mikið áreiti og svefnleysi eða svefnóreglu þessi atriði geta aukið kvíða og kallað fram gáttatifsköst.
Að lokum
Kvíði og hjartsláttaróregla haldast oft í hendur. Þau geta ýtt undir hvort annað og stundum festist fólk í vítahring. En með því að horfast í augu við báða þættina, meðhöndla kvíðann og vinna að því að róa bæði hug og hjarta, er hægt að rjúfa þennan hring. Vísindin styðja það sem margir finna í eigin líkama: Þegar hugurinn kemst í jafnvægi, slær hjartað betur í takt.
Björn Ófeigs.
Heimildir
**Frontiers in Cardiovascular Medicine (febrúar 2025)**
Grein sem varpar ljósi á tvíhliða samband milli kvíða/þunglyndis og gáttatifs (AF), þar sem líffræðileg ferli eins og hormóna- og taugabreytingar eru athuguð:
👉 https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fcvm.2025.1485837/full Frontiers+4Frontiers+4ResearchGate+4
**Mayo Clinic: Atrial Fibrillation and Managing Stress**
Fjallar um hvernig kvíði og streita geta aukið líkur á hjartsláttaróreglu, aukið einkenni AF og aukið endurkomur eftir meðferð:
👉 https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/atrial-fibrillation/in-depth/atrial-fibrillation-managing-stress/art-20118647 WebMD+10Mayo Clinic+10Amerikan Hastanesi+10
**PubMed Central (PMC): EECP og kvíða í PAF**
RCT-rannsókn sem sýnir fram á að enhanced external counterpulsation (EECP) dró marktækt úr kvíða og þunglyndi hjá sjúklingum með paroxysmal atrial fibrillation (PAF):
👉 https://www.frontiersin.org/journals/cardiovascular-medicine/articles/10.3389/fcvm.2025.1548839/pdf ResearchGate+4Frontiers+4Frontiers+4
**WebMD – Mental Health í AF**
Gefur yfirlit yfir hvernig um 40% einstaklinga með AF glíma einnig við kvíða, þunglyndi eða hugræn vandkvæði, sem hefur áhrif á samskipti við hjartalæknismeðferð:
👉 https://www.webmd.com/heart-disease/atrial-fibrillation/afib-mental-health The Guardian+10WebMD+10Mayo Clinic+10
**ScienceDirect – Meta-greining á streitu og AF**
Kerfisbundin greining sýnir að sálfræðilegir streituvandi, eins og kvíði, reiði og þunglyndi, eykur líkurnar á gáttatifsi:
👉 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0167527322007598 sciencedirect.com+1mayoclinicproceedings.org+1
**Harvard Health – Stress og hjartsláttartruflanir**
Yfirlit sem sýnir að hugrænar slökunaraðferðir, svo sem hugleiðsla og djúpöndun, geta minnkað tíðni AF-kasta og bætt sjálfsöryggi:
👉 https://www.health.harvard.edu/heart-health/how-stress-affects-your-heart Frontiers+2reuters.com+2The Guardian+2Kuh University
