Þegar við missum ástvin verður sorgin ekki bara tilfinningalegt áfall – hún hefur djúpstæð áhrif á líkama og sál. Andlát nákominna getur dregið úr orku, valdið þunglyndi og jafnvel haft áhrif á hjartaheilsu. Rannsóknir sýna að sorgin, sérstaklega þegar hún er djúp og viðvarandi, getur haft áhrif á hjartað, sem oft er þá kallað „brostið hjarta“ og er þekkt heilkenni.
Andlát snertir líf okkar á margvíslegan hátt og dregur fram þessi ólíku viðbrögð – allt frá sorg, söknuði og kvíða yfir í innri frið og styrk. En hvernig getur maður tekist á við þessar tilfinningar og jafnvel fundið lækningu í sorginni? Við þessum pistli skoðum við aðdragandann að missi, mismunandi viðbrögð og hvernig sorgin getur umbreyst í lækningu. Rannsóknir benda til þess að ferlið sé oft flóknara en einfaldlega að „komast yfir“ ástvin – það er dýpra og marglaga.
Aðdragandi: Þegar dauðinn nálgast
Andlát ástvina getur ýmist verið fyrirvaralaust eða langdregið og hvort tveggja getur kallað fram viðbrögð sem eru bæði andleg og líkamleg. Þegar andlát á sér langan aðdraganda og er fyrirsjáanlegt, til dæmis vegna veikinda, fá aðstandendur oft tíma til að undirbúa sig, en það er ekki alltaf léttara. „Undirbúningssorgartími“ (anticipatory grief) er algengt fyrirbæri þar sem sá sem horfir á náinn fjölskyldumeðlim veikjast og upplifir bæði kvíða og sorg í aðdraganda andláts. Þessi kvíði getur meðal annars aukið hjartsláttartíðni aukið líkamlega streitu og jafnvel hækkað blóðþrýsting. Slík áhrif eru ekki óalgeng og sýna hversu sterkt samband líkama og tilfinninga er.
Viðbrögðin: Líkamleg og andleg áhrif sorgarinnar
Viðbrögð við missi taka á sig margskonar myndir og eru mjög persónubundin. Taugasálfræðilegar rannsóknir hafa sýnt fram á að sorg getur kallað fram hormónasveiflur sem ýta undir hættu á hjartsláttarónotum og hækkuðum blóðþrýstingi. Að missa nákominn einstakling getur leitt til líkamlegra viðbragða eins og brjóstverkja, andþyngsla og svefntruflana – sem öll hafa áhrif á hjartað.
Ferill sorgarinnar eins og hann er settar fram af Elisabeth Kübler-Ross og David Kessler þar sem þau lýsa sorgarferlinu í fimm þrepum: afneitun, reiði, samningaviðræður, þunglyndi og loks sátt. Þó hefur verið sýnt fram á að þessi stig geta bæði endurtekið sig og verið margslungin. Fyrir marga er upphafið oft fullt af afneitun og dofa – stundum í bland við vantrú eða jafnvel reiði. Þessi fimm stig veita góða innsýn í mismunandi andleg viðbrögð en nýlegar rannsóknir hafa sýnt að sorg getur ýtt undir „brostið hjarta heilkenni“ (broken heart syndrome), þar sem hjartavöðvinn getur jafnvel skaðast vegna áfallastreitu af völdum sorgar. Fyrir einstaklinga með undirliggjandi hjartasjúkdóma getur þessi tegund álags aukið hættuna á hjartaáfalli. Þetta heilkenni staðfestir að djúp og langvarandi sorg hefur raunveruleg áhrif á líkamlega heilsu okkar.
Sorgin og lækningin: Að lifa með missinum
Þegar sorgin dvínar fær hún oft á sig nýja mynd – minningar og kærleikur verða að hluta af lífi okkar, jafnvel þótt við höldum áfram að syrgja. Fyrir marga verður sorgin fyrst yfirþyrmandi en umbreytist síðan í einhvers konar lækningu þar sem minningarnar verða uppspretta styrks. Þessi umbreyting getur dregið úr sálrænu og líkamlegu álagi og þar með létt á hjartanu. Ef sorgin helst djúp, langvarandi og fer út fyrir mörk hefðbundins sorgarferils getur það þó leitt til langvarandi sorgarröskunar sem getur bent til að viðkomandi þurfi aðstoð fagaðila til að vinna úr sorginni.
Niðurlag: Að sættast við sorgina og hlúa að heilsunni
Andlát ástvina skilur eftir sig djúp spor í lífi hvers og eins og hefur raunveruleg áhrif á heilsu okkar. Sorginni lýkur aldrei í orðsins fyllstu merkingu – hún breytir aðeins um mynd. Andlát nákominna skilur eftir sig spor sem fylgja okkur áfram en með tímanum umbreytast sárin og verða hluti af lífssögu okkar. Þeir sem glíma við sorgina og læra að sættast við minningarnar finna oft styrk í reynslunni. Að finna samfélagsstuðning, hvort sem er hjá fjölskyldu eða vinum, getur haft mikil áhrif á bataferlið. Rannsóknir benda til þess að samtöl um minningar og tengingar við ástvini séu mikilvægur þáttur í lækningunni þar sem sorgin er ekki „leyst“, heldur sameinuð áframhaldandi lífi. Á endanum er sorgin bæði vitnisburður um kærleika og hluti af lífi sem gengur áfram – umvafið minningum sem fylla sálina.
Björn Ófeigs.
