Hjartað okkar vinnur alla daga við að dæla blóði um líkamann, en stundum fer takturinn úr skorðum.
Hjartsláttartruflanir eða hjartsláttaróregla eru breytingar á venjulegum hjartslætti hvort sem hann er of hraður, of hægur eða óreglulegur. Þær geta verið saklausar og tímabundnar, en líka merki um undirliggjandi hjartasjúkdóm sem krefst læknisathugunar.
Tegundir hjartsláttaróreglu
Það eru til margar tegundir hjartsláttartruflana, en algengustu flokkarnir eru:
- Tachycardia: Hjartsláttur sem er of hraður, yfir 100 slög á mínútu.
- Bradycardia: Hjartsláttur sem er of hægur, undir 60 slög á mínútu.
- Gáttatif (Atrial fibrillation): Óreglulegur og oft hraður hjartsláttur sem á upptök í gáttum hjartans. Þetta er algengasta alvarlega hjartsláttartruflunin og eykur hættu á heilablóðfalli.
- Sleglatif (Ventricular fibrillation): Alvarlegasta tegundin, þar sem sleglarnir slá svo óreglulega að hjartað hættir að dæla blóði. Þetta ástand er lífshættulegt og krefst tafarlausrar endurlífgunar.
Einkenni sem vert er að taka alvarlega
Einkenni geta verið breytileg, allt frá vægum til alvarlegra. Algeng einkenni eru:
- Hjartsláttarköst – tilfinning eins og hjartslátturinn sé harður og hamrar í brjóstinu eða hreinlega að springa út úr því
- Svimi eða yfirliðatilfinning
- Brjóstverkur eða óþægindi í brjósti
- Andnauð
- Þreyta eða orkuleysi
- Kvíði eða óþægindatilfinning í tengslum við hjartslátt
Ef þessi einkenni koma fram endurtekið er mikilvægt að leita til læknis.
Helstu orsakir hjartsláttartruflana
Hjartsláttaróregla getur stafað af mörgum þáttum:
- Rafkerfisvandamál í hjartanu – truflun í rafboðum sem stjórna hjartslættinum.
- Hjarta- og æðasjúkdómar – háþrýstingur, kransæðasjúkdómar, hjartabilun og lokusjúkdómar.
- Aðrir sjúkdómar – sykursýki, skjaldkirtilssjúkdómar og svefntruflanir.
- Lyf og örvandi efni – t.d. koffín, áfengi, ávanabindandi efni eða ákveðin lyf.
- Álag og streita – andleg spenna hefur bein áhrif á hjartað og getur kallað fram óreglulegan takt.
Meðferðir við hjartsláttaróreglu
Meðferð fer eftir alvarleika og orsökum, en algengustu úrræðin eru:
- Lyf -beta-blokkar, kalsíumgangalokar eða blóðþynningarlyf sem draga úr hættu á blóðtappa og heilablóðfalli.
- Rafvending (cardioversion) – rafboð notuð til að koma hjartanu aftur í eðlilegan takt.
- Gangráður – lítið tæki sem grætt er undir húð og stýrir hjartslættinum.
- Aðgerðir – í ákveðnum tilfellum, t.d. við gáttatif, er framkvæmd svokölluð „ablation“ þar sem óeðlileg rafboð eru stöðvuð.
Hvað getur þú sjálfur gert?
Forvarnir skipta máli, því lífsstíllinn okkar hefur áhrif á hjartsláttinn:
- Heilbrigt líferni – regluleg hreyfing, hollt mataræði og nægur svefn.
- Gæta hófs í örvandi efni – draga úr neyslu koffíns og áfengis.
- Streituminnkun – aðferðir eins og hugleiðsla, jóga og djúpöndun geta haft jákvæð áhrif.
- Reglulegar læknisheimsóknir – sérstaklega ef þú ert með undirliggjandi hjarta- og æðasjúkdóm.
Að lokum
Hjartsláttaróregla er algengt ástand sem flestir finna fyrir einhvern tímann á ævinni. Í mörgum tilfellum er hún saklaus, en stundum getur hún verið hættumerki. Þess vegna er mikilvægt að taka einkennin alvarlega og leita ráðgjafar hjá lækni ef þau koma endurtekið fram. Betra er að vera of varkár en að vanrækja hjartað – því hjartað slær fyrir lífið sjálft.
Björn Ófeigs.
Heimildir
American Heart Association – Arrhythmia
Mayo Clinic – Heart arrhythmia
NHS – Arrhythmia
European Society of Cardiology – Arrhythmias and Device Therapy (ESC Education by Topic)
European Society of Cardiology – Arrhythmias (E-Journal of Cardiology Practice)
ESC Guidelines: Atrial Fibrillation (Clinical Practice Guidelines)
ESC Patient Guidelines – Atrial Fibrillation (PDF)
