„Þetta fólk er í viðvarandi eftirliti og þarf mikinn stuðning. En síðan kemur hingað fólk með vægari stig hjartabilunar, sem er kannski hérna í þrjá til sex mánuði. Þá erum við að stilla lyfjameðferð við hæfi, fræða fólk um sjúkdóminn og hjálpa því aftur af stað út í sitt daglega líf. Það heldur áfram með sína daglegu rútínu og er áfram í eftirliti hjá sínum hjartasérfræðingi úti í bæ.“
– Orsakir hjartabilunar geta verið ýmsar?
„Já, algengasta orskökin er kransæðasjúkdómur, síðan eru það lokusjúkdómar, hár blóðþrýstingur og hjartavöðvasjúkdómar sem geta verið meðfæddir.“
– Er forvörn í því að greinast snemma?
„Já, forvarnir skipta mjög miklu. Því fyrr sem fólk greinist t.d. með háþrýsting, kransæðasjúkdóm eða lokusjúkdóma, því betra. Ef fólk er til dæmis með háan blóðþrýsting í nokkur ár og ekkert er að gert, þá leiðir það smám saman til þess að starfsemi hjartavöðvans skerðist og oft er það ekki afturkræft. Of háum blóðþrýstingi fylgja ekki endilega nein einkenni en þó stundum höfuðverkur og svimi. Ég get nefnt sem dæmi, að ef konur greinast með háan blóðþrýsting á meðgöngu, þá þarf að fylgja því eftir. Yfirleitt gengur það til baka, en ekki endilega. Hingað hafa koma konur sem hafa fengið háan blóðþrýsting á meðgöngu og einhverra hluta vegna ekki haldið áfram í eftirliti og blóðþrýstingurinn áfram verið of hár. Það hefur síðan leitt til starfsemisskerðingar í hjartavöðvanum.
Hvað varðar kransæðasjúkdóm þá leyna einkenni sér yfirleitt ekki, honum fylgir brjóstverkur, með eða án leiðni út í handleggi eða kjálka og þrekskerðing. Þetta eru einkenni sem vekja strax grunsemdir. Mikilvægt er að fólk sé vakandi fyrir þessu og ef það er ættarsaga um kransæðasjúkdóm þess þá heldur. Við vitum að það er sterk fylgni í fjölskyldum.“
– En háþrýstingur er varasamari?
„Háþrýstingur er varhugaverður, hann getur komið aftan að fólki, því honum fylgja ekki endilega ákveðin einkenni. Hann hefur því stundum verið nefndur „the silent killer“, því hann skaðar ef ekkert er gert til langs tíma. Hjartavöðvinn er þá stöðugt að dæla blóði gegn háum þrýstingi í slagæðakerfinu. Það er áreynsla fyrir hjartavöðvann og með tímanum stækkar hann og samdráttargetan minnkar.“– Hvað koma margir á göngudeildina?
„Á hverjum tíma eru að meðaltali fimmtíu einstaklingar í virku eftirliti, langflestir með alvarlega hjartabilun, langt gengna. Þá stýrum við lyfjameðferðinni, fólk fer í rannsóknir eftir þörfum, það getur verið hjartaómun, röntgenmyndataka, blóðprufur. Það er fundað um hvern sjúkling fyrir sig og farið yfir hvað er skynsamlegast í stöðinni ef einkennin versna mikið, hvaða úrræði höfum við. Þessir sjúkingar þurfa mikinn stuðning en lífsgæði þeirra eru oft mjög skert vegna mikilla einkenna auk þess sem álag á maka og aðra nákomna er mikið. Innlagnir á sjúkrahús eru gjarnan mjög tíðar en okkur hefur tekist að draga úr þeim með því að veita meðhöndlun hér í göngudeildinni. Við reynum að vera í miklu samstarfi við heimaþjónustuna í Reykjavík, til að létta sjúklingum okkar sporin, þannig að þeir þurfi ekki alltaf að koma hingað. Þá gefur heimahjúkrunarfræðingur lyfin í æð og er í samráði við okkur.
Það er athyglisvert að þrátt fyrir að sjúklingar með hjartabilun hafi oftast fengið mikla og góða fræðslu í gegnum tíðina, er gjarnan misskilningur um margt bæði er varðar orsakir og einkenni. Það er afar mikilvægt að þekkja einkennin til að geta lifað með þennan sjúkdóm, hvernig á að bregðast við og hvert er hægt að hringja ef eitthvað kemur upp á. Og það er meðal annars hlutverk göngudeildarinnar að taka við slíkum símtölum.
Þetta gengur í raun út á að fólk geti lifað eins eðlilegu lífi og hægt er, þannig að sjúkdómurinn nái ekki að stjórna daglegu lífi. Um leið og einkennin versna, mæðin eykst og/eða þyngdin fer hratt upp á vigtinni, er það af því að það safnast fyrir vökvi/bjúgur. Þá þarf það strax að vita hvaða lyf á að taka eða hafa samband og koma hingað. Fólk þarf því að þekkja vel inn á sjúkdóminn, þannig að geti haft nokkra stjórn, og það getur síðan leitað til okkar eftir þörfum.“
– Hvað um forvarnir gagnvart kransæðasjúkdómum? „Reykingar eru mjög stór áhættuþáttur, mataræðið skiptir miklu og hreyfingin og einnig hefur langvarandi streita slæm áhrif. Einnig hefur sykursýki áhrif og mjög mikilvægt er að greina hana og meðhöndla. Það er ráðlegt að forðast þetta feita fæði, franskar og kokteilsósu, og hörðu fituna eða dýrafituna – alla fitu sem harðnar í ísskáp. Það er ágæt þumalputtaregla. Það er óhagstæð fita, sem safnast inn á æðaveggina.
Kransæðasjúkdómur kemur til af því, að með tímanum harðna æðaveggirnir, missa eftirgefanleika sinn, og það leiðir til þess að úrgangsefni úr blóðinu safnast inn á æðaveggina. Þetta sést í kransæðamyndatöku, að æðaveggirnir fara að þrengja að blóðrennslinu. Þarna getur síðan myndast blóðsegi og þá er yfirvofandi bráð lokun í kransæðinni og öllu máli skiptir að enduropna hana sem fyrst til að lágmarka skaðann sem af hlýst í hjartavöðvanum.
Við sjáum það strax í hjartalínuriti ef þetta gerist, förum beint með sjúklinginn á þræðingarstofu, tekin er röntgenmynd af kransæðunum til að sjá hversu stór stíflan er og í hvaða æð, og svo er bara hafist handa við að enduropna æðina og gjarnan sett stoðnet til að halda henni opinni. En fyrir utan lífsstíl sem við stjórnum auðvitað alfarið sjálf þá eru ákveðnir áhættuþættir sem við getum ekki stjórnað. Sumir eru óheppnir og gen virðast hafa þarna áhrif., Tíðni hjarta-og æðasjúkdóma er meiri í sumum fjölskyldum en öðrum. Þannig t.d. er algengi hárrar blóðfitu meira í sumum fjölskyldum en öðrum. Stundum má lækka kólesterólmagn í blóðinu með því að hreyfa sig rösklega reglulega..
– Af hverju hafa reykingar áhrif?
„Af því að það eru mörg skaðleg efni í sígarettum, eitt þeirra er níkótín sem eyðileggur æðaveggina að innan, það veldur háum blóðþrýstingi og eykur hjartslátt. Reykingar stuðla þannig beint að kransæðasjúkdómi. En reykingar eru ekki aðeins slæmar fyrir kransæðarnar, heldur einnig fyrir allt slagæðakerfið. Margir karlmenn sem reykja glíma við getuleysi og reykingar hafa svipuð áhrif á kynlíf kvenna. Þannig að við getum ekki bara einblínt á að reykingar valdi kransæðasjúkdómum, þó okkur stafi mest ógn af þeim, heldur þurfum við að horfa til allrar líkamsstarfsseminnar, útlima og líffæra.“
– Er mikið um reykingafólk hér á göngudeildinni?
„Hér eru flestallir hættir að reykja. Við þurfum yfirleitt ekki að hjálpa fólki að hætta að reykja, það er yfirleitt komið með það mikinn sjúkdóm, að það hefur náð því að hætta að reykja upp á eigin spýtur. En auðvitað hafa alls ekki allir reykt sem koma hingað.“
– En harðari efni?
„Kókaín er sérstaklega hættulegt, því ef fólk sprautar sig með því, þá veldur það svo miklum æðasamdrætti, kransæðarnar geta lokast og fólk dottið niður í hjartastoppi. Þannig að kókaín veldur skyndidauða og hjartsláttartruflunum. Þetta getur líka gerst ef fólk sniffar það. Það koma hingað á Hjartagáttina einnig unglingar með hjartsláttaróreglu af því að neyta örvandi efna og það getur þurft að leggjast inn til meðferðar. En það á líka við um ýmis þessara efna sem fólk neytir í tenglsum við líkamsrækt, það kemur alltaf annað slagið upp á yfirborðið, fyrir utan sterana sem geta verið skaðlegir og valdið því að hjartavöðvinn stækkar og fer að missa samdráttargetu.“
Morgunblaðið 15.08.2010
