Föstudaginn 12. nóvember 2010 birtist í veftímaritinu PLoS ONE ný vísindagrein um rannsókn Hjartaverndar á lækkandi dánartíðni vegna hjartasjúkdóma hjá 75 ára og yngri á Íslandi.
Á tímabilinu 1981 til 2006 lækkaði dánartíðni vegna kransæðasjúkdóma um 80% meðal karla og kvenna á aldursbilinu 25-74 ára. Þetta leiddi til 295 færri dauðsfalla árið 2006 en hefðu orðið ef sama dánartíðni væri til staðar og var árið 1981. Þrír fjórðu hlutar þessarar lækkunar eru vegna hagstæðra breytinga á áhættuþáttum meðal þjóðarinnar (32% vegna lækkunar kólesteróls, 22% vegna minni reykinga, 26% vegna lækkunar á blóðþrýstingi og 5% vegna aukinnar hreyfingar í frítíma). Fjórðungur af þessari lækkun á dánartíðni skýrist af breytingum á meðferð við kransæðasjúkdómi með aðgerðum og lyfjameðferð samanlagt.
Aukning á algengi sykursýki og offitu á tímabilinu hafði neikvæð áhrif og jók dánartíðni kransæðasjúkdóma um samtals 9%.
Lækkun á heildar kólesteróli hefur verið samhliða minnkandi neyslu á harðri fitu, bæði mettaðrar fitu og trans-fitusýrum meðal þjóðarinnar. Í rannsókn Hjartaverndar reyndist kólesteról lækkunin skýra fækkun ótímabærra dauðsfölla um 95 á ári. Með nýrri reglugerð landbúnaðarráðherra sem takmarkar notkun transfitusýra í matvælaiðnaði er stigið mikilvægt skref í að draga enn frekar úr daglegri neyslu óhollrar fitu. Vert er að nefna að neysla á trans-fitusýrum á Íslandi hefur þegar minnkað mjög mikið síðustu áratugi, bæði vegna breytinga á samsetningu matvara og vegna breyttra neysluhátta, ekki síst í notkun olíu í stað smjörlíkis við matargerð. Ísland er fjórða landið í Evrópu sem setur slíka reglugerð og fetar þar í fótspor Dana, Austurríkismanna og Svisslendinga sem áður hafa takmarkað notkun transfitusýra í matvælaiðnaði með góðum árangri
Á síðustu 25 árum hefur þeim sem reykja fækkað um meira en helming á Íslandi. Þessi fækkun skýrir það að á ári hverju deyja 65 færri Íslendingar ótímabært af völdum hjarta- og æðasjúkdóma en hefðu dáið ef reykingar væru jafn algengar og þær voru 1981. Mikilvægt skref í lýðheilsu var stigið árið 2007 þegar reykingar voru bannaðar á opinberum stöðum á Íslandi. Á örfáum vikum eftir reykingabannið fækkaði hjartaáföllum um 17-19% bæði hjá reykingamönnum og hjá þeim sem ekki reykja. Þessi niðurstaða er í fullu samræmi við reynslu annarra þjóða þar sem reykingabann hefur verið lögleitt. Í þessu tilliti er Ísland aftur í fararbroddi í lýðheilsu þar sem fæstar aðrar Evrópuþjóðir hafa innleitt eins víðtækt reykingabann og hér á landi.
Helsta ógn við þann árangur sem náðst hefur á undanförnum árum er sú aukning sem orðin er á offitu og sykursýki meðal þjóðarinnar. Þessi þróun veldur sérfræðingum Hjartaverndar og hjartalæknum áhyggjum þar sem hún dregur úr þeim árangri sem náðst hefur í baráttunni við ótímabær dauðsföll vegna hjartasjúkdóma.
Áframhaldandi lækkun á dánartíðni Íslendinga vegna hjarta- og æðasjúkdóma byggist á því að vísindamenn með þekkingu á forvörnum og stjórnvöld hafi áfram sem hingað til gott samstarf um að finna áhrifamestu leiðir til að draga úr ótímabærum dauðsföllum sem hægt er að koma í veg fyrir með einföldum og ódýrum inngripum.
Rannsóknin var byggð á mælingum áhættuþátta í hóprannsóknum Hjartaverndar, skráningu Hjartaverndar á kransæðastíflu og hjartaaðgerðum á Íslandi frá 1981, tölulegum upplýsingum um fjölda látinna vegna hjartasjúkdóma frá Hagstofu og yfirlitstölum um meðferðir við hjartasjúkdómum frá Landspítala.
• Frekari upplýsingar gefur Karl Andersen prófessor, hjartalæknir LSH, í síma 825 3622 eða á netfangið andersen@landspitali.is eða Thor Aspelund yfirtölfræðingur Hjartaverndar í síma 535 1808 eða í netfangið aspelund@hjarta.is.
Fréttatylkinning frá Hjartavernd 15.11.2010
