Við lifum á tímum þar sem hraði og kröfur eru sífellt að aukast og álagið sífellt meira. Fólk vinnur lengri vinnudaga, upplifir meiri streitu og á erfitt með að finna jafnvægi milli vinnu og einkalífs.
Kulnun er ekki bara huglægt ástand – hún hefur bein líkamleg áhrif og getur jafnvel aukið líkur á hjarta- og æðasjúkdómum, þar á meðal gáttatifi svo dæmi sé tekið. En hvernig tengjast þessi fyrirbæri? Hvað segja rannsóknir? Og hvað er hægt að gera til að draga úr áhættunni?
Kulnun – meira en bara þreyta
Kulnun er þegar við erum andlega og líkamlega uppgefin vegna langvarandi streitu og ofálags. Einkennin eru margþætt: Mikil þreyta, minnkuð afköst, tilfinningaleg fjarlægð frá vinnu og jafnvel líkamleg einkenni eins og svefntruflanir og vöðvaverkir.
Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) er kulnun skilgreind sem “starfstengt fyrirbæri”, en áhrifa þess gætir víðar en í vinnunni. Rannsóknir hafa sýnt að kulnun eykur hættu á háum blóðþrýstingi, bólgum í líkamanum og óhagstæðum breytingum á hjartslætti – allt þættir sem geta aukið líkur á hjartasjúkdómum og gáttatifi¹.
Kulnun og hjarta- og æðasjúkdómar – hættuleg blanda
Á undanförnum árum hafa fjölmargar rannsóknir sýnt fram á tengsl milli kulnunar og aukinnar hættu á hjartasjúkdómum. Ein umfangsmikil rannsókn sem birt var í European Journal of Preventive Cardiology leiddi í ljós að einstaklingar sem upplifa mikla kulnun eru í 20-40% meiri hættu á að þróa með sér hjarta- og æðasjúkdóma².
Ein möguleg skýring er sú að viðvarandi streita veldur langvarandi örvun á sympatíska taugakerfinu, sem stjórnar streitusvörun líkamans. Þetta leiðir til hækkaðs blóðþrýstings, meiri losunar streituhormóna (kortisóls og adrenalíns) og aukins bólguástands í líkamanum – allir þessir þættir stuðla að auknu álagi á hjarta og æðakerfið og aukinni hættu á hjarta og æðasjúkdómum³.
Kulnun og gáttatif – órólegt hjarta
Gáttatif er algengasta hjartsláttartruflun í heiminum og veldur óreglulegum hjartslætti sem getur aukið hættu á blóðtappa og heilablóðfalli. Nýlegar rannsóknir benda til þess að langvarandi streita og kulnun geti verið einn af áhættuþáttunum fyrir gáttatifi.
Í rannsókn sem birt var í Journal of the American Heart Association kom í ljós að einstaklingar sem glímdu við mikla kulnun voru í allt að 30% meiri hættu á að fá gáttatif en þeir sem ekki upplifðu kulnun⁴. Ástæðan er líklega sú að streita hefur áhrif á rafkerfi hjartans og getur valdið óreglu í hjartslætti. Auk þess veldur streita óeðlilegri virkni á taugakerfinu, sem hefur áhrif á stjórnun hjartsláttar⁵.
Hvað er hægt að gera?
Það er engin töfralausn til að fyrirbyggja kulnun en nokkur skref geta dregið úr áhættunni:
- Hvíld og svefn: Svefn hefur bein áhrif á streituhormón og þar með hjartaheilsu. Mikilvægt er að forgangsraða góðum svefnvenjum.
- Hreyfing: Regluleg hreyfing dregur úr streitu og bætir hjartaheilsu. Jafnvel göngutúrar eða jóga geta haft veruleg áhrif.
- Hugleiðsla og slökun: Aðferðir eins og núvitund (mindfulness) og djúpslökun geta lækkað streituhormón í blóði og bætt hjartsláttarmynstur.
- Jafnvægi í vinnu og einkalífi: Að setja skýr mörk milli vinnu og einkalífs er lykilatriði til að forðast kulnun.
- Stuðningur: Félagsleg tengsl eru eitt besta mótefnið gegn kulnun og streitu. Að tala við vini, fjölskyldu eða fagfólk getur gert kraftaverk.
Að lokum
Kulnun er ekki bara andlegt fyrirbæri heldur hefur hún raunveruleg líkamleg áhrif, sérstaklega á hjartað. Hún eykur líkurnar á hjarta- og æðasjúkdómum, þar á meðal gáttatifi. Rannsóknir sýna að langvarandi streita, háþrýstingur og bólguástand í líkamanum eru lykilþættir í þessari tengingu. En meðvitaðar lífsstílsbreytingar geta dregið úr áhrifum kulnunar og verndað hjartað. Það er kominn tími til að hlusta á líkamann og hægja á – fyrir hjartað, lífið og framtíðina.
Björn Ófeigs.
Heimildir
- World Health Organization. Burn-out an “occupational phenomenon”: International Classification of Diseases. WHO, 2019.
- Toker, S., et al. “Burnout and Risk of Coronary Heart Disease.” European Journal of Preventive Cardiology, 2015.
- Chandola, T., et al. “Work Stress and Coronary Heart Disease: What Are the Mechanisms?” European Heart Journal, 2008.
- Salmoirago-Blotcher, E., et al. “Burnout and Risk of Atrial Fibrillation in a Cohort of US Healthcare Professionals.” Journal of the American Heart Association, 2020.
- Thayer, J. F., et al. “Heart Rate Variability and Autonomic Dysfunction in Cardiovascular Disease.” Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010.
