Hvernig var að koma heim eftir tuttugu ára feril í Noregi og semja við lækna og stjórnmálamenn hér? Hver er munurinn á kerfunum?
Sjúkrahús eru allstaðar svipuð og sérstaklega er hugmyndafræðin lík á Norðurlöndum. En það sem er ólíkt er að á Íslandi menntar fólk sig úti um allt og sérstaklega í Bandaríkjunum, hvort sem það er í Alaska eða Kaliforníu. Í Noregi er þetta samræmdara því fólkið er allt þjálfað innan sama kerfis.
Kosturinn við íslenska kerfið er sá að þetta er fjölbreytilegt, en ókosturinn er sá að kúltúrinn getur verið gjörólíkur, jafnvel innan sömu stofnunar. Þetta er fólk með sömu þekkingu en mismunandi bakgrunn og hefðir. Stjórnsýslan er svo enn ólíkari. Hér er stjórnsýslan einfaldari að því leytinu til að maður getur nálgast fólk á fornafninu fyrr. En hún er mjög lítið öguð. Það vantar meiri strúktúr og aga í heilbrigðismálin.
Þú sóttir um starfið í bláenda góðærisins og bjóst líklega ekki við því að þurfa að skera niður um næstum þrjá milljarða í ár og reka fólk. Langar þig ekki heim aftur?
Nei. Maður tekur við verkefni og gerir sitt besta. En það sem er erfiðast er að sjá á bak nýs háskólasjúkrahúss, ef sú verður raunin. Við erum komin á það stig að við getum ekki sagt að við höfum eina bestu heilbrigðisþjónustu í heimi, nema við hugum að þessu máli. Húsnæðið sinnir ekki sínu hlutverki, ekki fyrir öryggi sjúklinga, starfsmanna eða út frá hagræði. Landspítalinn er á 21 stað núna og það kostar sitt.
Þú hefur kynnt millileið um að byggja við núverandi húsnæði á Hringbraut, sem kostar 51 milljarð. Hvar fæst fé til þess?
“Ef við skoðum þetta í ljósi núverandi ástands, þá eigum við einn milljarð á fjárlögum til að fara í hönnunarsamkeppni og þá myndu skapast hundrað störf fyrir arkitekta og verkfræðinga. Á meðan mætti nota tímann til að finna fjármagn. Við gætum byrjað vorið 2011, þegar Tónlistarhúsið er tilbúið. Heilbrigðisráðherra er mjög jákvæður gagnvart þessu.
Slæmir kjarasamningar
2,7 milljarðar eru ekkert smáræði til að spara á einu ári. Hvað ertu búin að reka marga og hvað eiga margir eftir að fara?
Það eru ekki margir. Við erum með 5.100 starfsmenn. Við settum okkur markmið um þrennt: að halda uppi þjónustustigi, það er hversu marga við meðhöndlum og gæði þjónustunnar. Síðan ætluðum við að reyna að komast hjá uppsögnum en við erum með 69 á lista sem þurfa að hætta í ár. Þeir eru ekki allir farnir enn. Að lokum ætlum við að standa við kjarasamninga, það er engin spurning.
Annað væri líka lögbrot.
Já, en það er ýmislegt sem fólk gerir í svona ástandi! Leiðin sem við förum er að draga úr yfirvinnu með skipulagsbreytingum. Í stað dagvinnu og mikillar yfirvinnu tökum við upp vaktafyrirkomulag og svo framvegis. Auðvitað eru ekki allir ánægðir með þetta, en við gerum þetta í díalóg við starfsfólkið.
Kjaraskerðingin er mikil hjá sumum og það er vegna þess að kjarasamningarnir eru svo lélegir. Nú tala ég hreint út. Á Íslandi tekur fólk allt með yfirvinnunni. Ef fókusinn hefði verið á að fólk ætti að lifa á dagvinnu, þá hefðu kjarasamningar verið betri. En þetta var ekki gert af því Íslendingar eru svo viljugir til að vinna og fólk hugsaði ekki um þetta í góðærinu. En á móti höfum við dæmis hækkað fólk um launaþrep eða -flokka í staðinn.
Hagræðir áður en hún rukkar
En meiri kostnaðarþátttaka sjúklinga? Margir segðu að það væri eina vitið.
Þetta er ein leið sem þarf að skoða, en fyrst þurfum við að hafa stefnumörkun, svo við getum forgangsraðað. Á meðan við forgangsröðum ekki vitum við ekki í hvað peningarnir fara. Við þurfum að skilgreina hvað við eigum við með góðu heilbrigðiskerfi.
Við erum til dæmis með slysa- og læknavakt sem þekkist ekki annars staðar í heimi, nema fólk komi í bílum með blikkandi ljós, eða sé búið að fara á læknavakt. En við tökum fólkið beint inn í dýrasta hluta kerfisins.
Að fara að krefjast meiri kostnaðarþátttöku frá sjúklingum, án þess að vita hvað við ætlum að nota peningana í, er auðveld leið til að gera ekki óþægilegu hlutina. Ég er ekki á móti sjúklingagjaldi sem slíku, en mér finnst of auðvelt að setja bara gjöld og halda áfram að gera eins og við höfum alltaf gert.
Hvernig stöndum við í þjónustu miðað við Norðmenn, þar er algengur biðtími eftir aðgerðum víst þrír mánuðir?
Við höfum miðað mikið við biðlista hér á landi, og ég vil breyta því. Sjúklingi er alveg sama hvort hann er númer hundrað eða tíu á biðlista, svo framarlega sem hann fær bestu faglegu meðferðina. Ef biðtíminn er innan við viku þá skiptir engu máli þó ég sé númer hundrað. Það er til litteratúr sem skilgreinir ásættanlegan biðtíma án þess að hann komi niður á lífslíkum eða lífsgæðum. Þessi stuðull er notaður opinskátt í Noregi. En við höfum ekkert notað hann til að forgangsraða.
En Ísland er miklu betra að mörgu leyti. Við höfum nánast enga biðlista lengur og erum langt fyrir innan flest ásættanleg mörk, miðað við Noreg. Hér er styttri biðtími í flestar aðgerðir og meðhöndlun en víðast á Norðurlöndum.
Við getum tekið dæmi um krabbamein í ristli. Gæðastuðullinn í Noregi segir að svona aðgerð þurfi ekki að gerast fyrr en eftir fjórar vikur. Hér komumst við í aðgerð innan viku til tíu daga.
Í hóp fimm bestu sjúkrahúsa
Ég las eftir þér haft að hér væri réttur sjúklinga lítill því hér væri lítil samkeppni. Þarf meiri samkeppni?
Mér finnst að það eigi að vera samkeppni. Það er í mannskepnunni að vilja vera betri og mæla sig við aðra. Við erum bara 315.000 og með eitt háskólasjúkrahús. Ég hef það markmið að við ætlum að verða eitt af fimm bestu sjúkrahúsum á Norðurlöndum innan fimm ára. Við ætlum í samkeppni við þau. Við getum ekki sagt að við höfum bara einn spítala hér og engan til að bera okkur saman við.
Við verðum að finna eitthvert viðmið og við ætlum að komast að því hvað einkennir þá bestu og hvernig við getum orðið þannig.
Þú þarft að skera niður um 2,7 milljarða og árið er hálfnað. Getur þú nefnt mér einhverja þjónustu sem minnkar?
Nei. Engin þjónusta minnkar. Ég skal vera sú fyrsta sem segir það opinberlega ef eitthvað þarf að leggja niður. En ég veit að við getum gert hlutina á annan hátt. En ég get ekki sagt að í lok ársins verðum við ekki búin að segja upp fólki. En þjónustu til sjúklinga ætla ég að verja á þessu ári. Talaðu við mig aftur 2010 og 2011, ég veit ekki hvað þetta verður erfitt þá. En 2009 mun ég ekki skerða hana, ef eitthvað er, verður hún betri.
Tekur ekki ábyrgð á krónunni
Hvaða áhrif hafa gengissveiflur á rekstur spítalans?
Gengisáhrifin hafa gífurleg áhrif á okkur. Lyfjakostnaður getur aukist um tuttugu prósent milli mánaða. Af þrjú hundruð milljónum í rekstrarhalla eru fimmtíu prósent vegna gengisins. Við erum svo háð innflutningi, til dæmis lyfja.
En það er hlutverk ríkisstjórnarinnar að ákveða hvernig hún tekur á þessu. Ég fæ fjárhagsáætlun og allt sem gerist eftir það, fall krónu til dæmis, er ekki á mína ábyrgð. Það er á herðum ríkisstjórnarinnar.
Það hefur verið kvartað undan því reglulega að ekki sé auglýst í lausar stöður á spítalanum. Í vikunni kom upp svona mál. Hverju sætir þetta?
Ég veit að spítalinn hefur lengi verið gagnrýndur fyrir þetta og þess vegna verðum við að vera afar varkár. Ég geri einungis það sem ég hef leyfi til að gera. En þetta sem var fjallað um í vikunni var misskilningur. Ef þetta hefði verið ný staða þá hefði ég auðvitað auglýst hana. En ég er alls ekki viss um að þetta verði ný staða. Við þurfum að fá hjálp við að styrkja almannatengsl og gagnsæi í stjórn spítalans. Ég athugaði með ráðgjafastofur en það kostar mikla peninga. Svo í stað þess að auglýsa stöðu sem ég var ekki viss um hvort yrði til, ákvað ég að fá reyndan mann til sex mánaða og ekki meir. Þannig sparast tími og peningar. Ég skil vel að það veki athygli, en ef þetta verður síðar að stöðu þá verður hún að sjálfsögðu auglýst. Við förum eftir reglum.
Fréttablaðið 30.05.2009
