Nauðsynlegt er að fá fitu úr fæðunni því að fitunni fylgja bæði mikilvæg fituleysin vítamín og lífsnauðsynlegar fitusýrur. Það er hins vegar ekki sama hvaðan fitan er með tilliti til hollustunnar og þess vegna er hvatt til að velja sem oftast olíu eða mjúka fitu í stað harðrar fitu. Með harðri fitu (fita í föstu formi við stofuhita) er átt við bæði mettaðar fitusýrur og trans-fitusýrur.
Transfitusýrur myndast við herðingu fljótandi fitu og eru notaðar í smjörlíki og ýmsar iðnaðarframleiddar vörur, t.d. kex, sælgæti, snakk og fleira. Þær myndast einnig í vömb jórturdýra fyrir tilstilli örvera. Mjúk eða ómettuð fita er ýmist einómettuð eða fjölómettuð. Öll ómettuð fita er mjúk eða fljótandi við stofuhita og hækkar ekki kólesteról í blóði. Dæmi um mjúka fitu eru fljótandi matarolíur, þykkfljótandi eða mjúkt smjörlíki, lýsi og óhert fiskifita auk fitu í fræjum og hnetum. Ekki er öll fita sem á uppruna sinn í jurtaríkinu mjúk fita. Bæði kókosfeiti (kókosolía) og palmitín eru dæmi um jurtafitu sem er mjög hörð og ekki hjartavæn.
Of mikil hörð fita í fæðunni
Mikil hörð fita er óæskileg fyrir heilsuna þar sem að hún hækkar LDL-kólesteról í blóði og eykur þar með líkurnar á hjarta- og æðasjúkdómum. Þó að aðeins lítill hluti hörðu fitunnar sé trans-fitusýrur er vert að hafa í huga að þær eru taldar hafa jafnvel enn óheppilegri áhrif á LDL-kólesteról í blóði og áhættu fyrir hjartasjúkdóma en mettaðar fitusýrur og því ber að halda neyslu þeirra í lágmarki.
Aukum mjúku fituna á kostnað hörðu fitunnar
Ólífuolía og rapsolía eru auðugar af einómettaðri fitu og hið sama er að segja um margar hnetur og avókadó. Maísolía, sojaolía og sólblómaolía eru dæmi um olíur með háu hlutfalli af fjölómettaðri fitu. Í fjölómettaðri fitu úr sjávarfangi, s.s. lýsi og fiskifitu, eru langar ómega-3 fitusýrur sem til viðbótar hafa margvísleg heilsubætandi áhrif og draga t.d. úr líkum á myndun blóðtappa og geta átt þátt í að lækka blóðþrýsting.
Hólmfríður Þorgeirsdóttir verkefnisstjóri næringar á Lýðheilsustöð
Grein birtist í Morgunblaðinu
