Kransæðastífla er einn algengasti sjúkdómur sem tengjast hjarta- og æðakerfi og getur ómeðhöndlaður leitt til alvarlegra afleiðinga, hjartaáfalls og jafnvel dauða. Það er því mikilvægt að þekkja muninn á einkennum hjá konum og körlum þegar kemur að Kransæðastíflu/hjartaáfalli hjá konum.
Þó svo að margir hugsi um kransæðastíflu sem sjúkdóm sem hrjáir bæði kynin jafnt, þá er það staðreynd að konur upplifa oft önnur einkenni en karlar og eru síður líklegar til að fá strax rétta greiningu og meðferð. Þetta ástand getur því haft miklar afleiðingar fyrir heilsu kvenna. Í þessum pistli skoðum við einkenni kransæðastíflu/hjartaáfalls hjá konum, hvernig þau eru frábrugðin einkennum hjá körlum og ræðum nýjustu rannsóknir á þessu sviði.
Einkenni kransæðastíflu/hjartaáfalls hjá konum
Það sem gerir einkenni kransæðastíflu hjá konum ólík því sem gerist hjá körlum er að merkin eru oft ekki eins skýr eða hefðbundin og hjá körlum, ódæmigerð. Karlar finna yfirleitt fyrir skyndilegum brjóstverk en hjá konum koma einkennin oft fram með örlítið öðrum hætti, sem getur leitt til þess að hjartaáfall þeirra er ekki greint strax.
- Brjóstverkur: Þótt brjóstverkur sé algengasta einkennið bæði hjá körlum og konum, þá er hann ekki alltaf jafn augljós hjá konum. Þær lýsa oft frekar þrýstingi, þyngslum eða sviða í brjóstinu frekar en skyndilegum, stingandi verk.
- Öndunarerfiðleikar: Margar konur upplifa mæði eða andþyngsli fyrir eða á meðan á hjartaáfalli stendur. Þær lýsa því oft sem óeðlilegum og skyndilegum erfiðleikum með að anda, jafnvel þótt þær séu í hvíld.
- Ógleði og svimi: Ógleði, uppköst, svimi og slappleiki eru nokkuð algeng einkenni hjartaáfalls hjá konum. Þetta eru einkenni sem margir tengja frekar við meltingarfærasjúkdóma og því er mögulegt að konur og jafnvel læknar misskilji þessi einkenni.
- Bak- og kjálkaverkir: Konur upplifa oft verki sem leiða út í bak, háls, upp í kjálka eða út í handleggi. Þessar tegundir verkja eru algengar hjá konum en síður hjá körlum þar sem verkurinn leitar þá kannski frekar út í vinstri handlegg.
Munur á einkennum kvenna og karla
Það er mikilvægt að skilja að einkenni hjartaáfalls geta verið mjög mismunandi eftir kyni. Karlar fá gjarnan skýrari einkenni eins og mikla brjóstverki og svita. Hins vegar hafa rannsóknir sýnt að konur fá þessi mildari og jafnvel dreifðari einkenni sem tengjast ekki alltaf beint hjartanu, eins og verk í baki, ógleði eða þreytu.
Rannsóknir hafa leitt í ljós að:
- Karlar eru líklegri til að finna fyrir brjóstverk: Rannsókn sem birtist í Circulation, vefriti American Heart Association (AHA), sýndi að brjóstverkur er algengara einkenni hjá körlum en konum. Konur sýna frekar ódæmigerð einkenni sem geta leitt til seinkaðrar greiningar.
- Konur bíða lengur með að leita hjálpar: Samkvæmt British Medical Journal (BMJ) er konur líklegri til að bíða lengur með að leita læknis vegna einkenna þar sem þær átta sig ekki á að þær séu að fá hjartaáfall. Þetta getur haft alvarlegar afleiðingar þar sem skjót viðbrögð eru lykilatriði í árangursríkri meðferð hjartaáfalls.
- Aldur og einkenni kvenna: Samkvæmt rannsókn á vegum National Institutes of Health (NIH) eru yngri konur (yngri en 55 ára) sérstaklega viðkvæmar fyrir því að fá hjartaáfall með óhefðbundnum einkennum. Það er talið að hormónabreytingar, sérstaklega lækkun á estrógeni geti haft áhrif á einkenni hjá konum eftir tíðahvörf.
Afleiðingar við tafir á greiningu og meðferð
Vegna mismunandi einkenna er algengara að hjartaáfall hjá konum sé rangtúlkað eða vanmetið. Margar konur eru ekki meðvitaðar um að þær eru í hættu á að fá hjartaáfalli og leita ekki aðstoðar fyrr en of seint. Þetta getur leitt til verri afleiðinga, þar sem tafir á meðferð geta valdið meiri skemmdum á hjartavöðvanum.
Rannsóknir og nýjustu niðurstöður
Ein nýjusta rannsóknin á þessu sviði var birt í tímaritinu Journal of the American College of Cardiology (JACC) árið 2022. Hún sýndi fram á að konur eru oft greindar með hjartaáfall of seint þar sem einkenni þeirra eru misskilin eða vanmetin. Rannsóknin benti einnig á að konur sem fá hjartaáfall fái verri meðferð en karlar, sérstaklega þegar kemur að fyrirbyggjandi meðferðum eins og blóðþynningarlyfjum og æðavíkkunaraðgerðum.
Rannsókn sem var birt í The Lancet sýndi að kynbundinn munur á einkennum og meðferð við hjartaáfalli er ekki aðeins líffræðilegur, heldur tengist hann líka samfélagslegum þáttum, svo sem mismunandi viðhorfum lækna gagnvart kynjunum. Í kjölfar þessara niðurstaðna hafa ýmis samtök, svo sem AHA (Amerísku hjartasamtökin), Dönsku og Bresku hjartasamtökin, hrundið af stað vitundarvakningarátaki um einkenni hjartaáfalls hjá konum.
Að lokum
Kransæðastífla/hjartaáfall geta haft mjög alvarleg áhrif á bæði konur og karla en einkenni kvenna geta verið mismunandi frá einkennum karla. Þessi munur getur leitt til seinni greiningar og lakari meðferðar hjá konum. Með aukinni fræðslu um mismunandi einkenni, rannsóknir á þessu sviði og betri greiningarferla er hægt að bæta útkoma kvenna sem fá hjartaáfall. Það er brýnt að konur séu meðvitaðar um eigin heilsu og leiti aðstoðar strax við fyrstu einkenni hjartaáfalls til að fá sem besta meðferð og bata.
Björn Ófeigs.
