Undanfarna áratugi hafa orðið gríðarlegar framfarir í læknavísindum og góður árangur í meðferð hjarta- og æðasjúkdóma.
Ný lyf, lækningatæki og aðgerðir þróaðar og aukin áhersla á forvarnir hafa gert það að verkum að fólk lifir lengur og við meiri lífsgæði með sjúkdóma sem áður voru lífshættulegir. Þessi þróun vekur áhugaverðar spurningar: Hvað nákvæmlega hefur breyst og hvert stefnir framtíðin? Við skulum skoða þetta nánar.
Framfarir í læknisfræði
Snemmtæk greining og betri meðferð
Læknavísindin hafa tekið gríðarlegum framförum í greiningu hjartasjúkdóma. Betri myndgreiningartækni svo sem tölvusneiðmyndir, segulómun og ómskoðanir hafa gert það mögulegt að greina sjúkdóma mun fyrr. Til dæmis hefur notkun kransæðaþræðinga stóraukið líkur á að greina og meðhöndla þrengingar í kransæðum áður en hjartaáfall verður.
Rannsóknir hafa sýnt að snemmtæk inngrip eins og hjartaþræðingar og stentísetningar geta dregið úr hættu á alvarlegum fylgikvillum. Á sama tíma hafa lyf eins og statínlyf, sem lækka kólesteról, og beta-blokkarar, sem minnka álag á hjartað, reynst lífsbjargandi fyrir milljónir einstaklinga.
Skurðaðgerðir og endurhæfing
Hjartaskurðlækningar hafa einnig þróast hratt. Aðgerðir á borð við hjáveituaðgerðir, hjartalokuaðgerðir og jafnvel hjartaígræðslur eru nú framkvæmdar með mun minni áhættu en áður. Auk þess hefur hjartaendurhæfing tekið miklum framförum með aðferðum sem einblína á bæði líkamlega og andlega endurheimt. Rannsókn frá Amerísku hjartasamtökunum (American Heart Association) (2021) sýndi fram á að sjúklingar sem fara í endurhæfingu eftir hjartaáfall draga úr líkum á endurkomu sjúkdóms um allt að 30%.
Lífsstílsbreytingar
Vitundarvakning um heilsusamlegan lífsstíl
Samhliða læknisfræðilegum framförum hefur aukin vitund samfélagsins um mikilvægi heilsusamlegs lífsstíls skipt miklu máli. Rannsóknir benda til að regluleg hreyfing geti minnkað hættuna á hjartasjúkdómum um allt að 50%. Enn fremur hefur áherslan á Miðjarðarhafsmataræði – ríkt af ólífuolíu, grænmeti, ávöxtum og fiski – reynst mjög áhrifarík í að bæta hjartaheilsu.
Forvarnir og breytt hegðun
Þekking á áhættuþáttum hjartasjúkdóma, eins og reykingum, ofþyngd og háum blóðþrýstingi, hefur aukist verulega. Fólk fer nú oftar í reglulegar heilsufarsskoðanir sem gerir það mögulegt að grípa fyrr inn í. Auk þess má nefna að reykingatíðni hefur lækkað gríðarlega í mörgum löndum sem hefur haft bein jákvæð áhrif á tíðni hjarta- og æðasjúkdóma.
Hvað ber framtíðinn í skauti sér?
Framfarir í tækni
Framundan eru spennandi möguleikar í læknisfræði. Tækninýjungar eins og gervigreind eru þegar notaðar til að greina hjartasjúkdóma með nákvæmari hætti og spá fyrir um áhættu. Genameðferð sem beinist að erfðafræðilegum þáttum sem valda sjúkdómum gæti á næstu árum gjörbylt meðferðarmöguleikum.
Persónuleg læknisfræði
Persónusniðin meðferð verður sífellt algengari. Með því að nýta erfðaupplýsingar einstaklings er hægt að veita markvissari meðferð og forvarnir. Í rannsókn sem birt var í Journal of the American Medical Association (2022) kom í ljós að sérsniðnar meðferðir geta bætt meðferðarárangur um allt að 20%.
Að lokum
Hjarta- og æðasjúkdómar eru enn ein helsta dánarorsök í heiminum en framtíðin er björt. Þökk sé læknisfræðilegum framförum, betri lífsstíl og aukinni áherslu á forvarnir, lifa fleiri lengur og við betri lífsgæði en nokkru sinni fyrr. Það sem meira er, þróunin heldur áfram og við getum átt von á enn fleiri byltingarkenndum lausnum á næstu árum.
Björn Ófeigs.
