Einkenni hjartasjúkdóma eru ekki alltaf þau sömu hjá konum og körlum og almennt koma fyrstu merki sjúkdómsins ekki fram fyrr en tíu árum seinna hjá konum þó vísbendingar séu um að þessi tími sé að styttast.
Þrátt fyrir að áhættuþættir fyrir hjartasjúkdómum séu svipaðir hjá körlum og konum, þá er samt ákveðinn meginmunur. Hægt er að fara í gegnum þessar spurningar til að meta áhættu sína og maka síns.
1) Ertu yfir fertugt?
Fyrir konur: Konur þróa yfirleitt með sér hjartasjúkdóm allt að 10 árum seinna en karlar, að meðaltali um 55 ára aldur. Þetta er aðallega vegna þess að fyrir breytingaskeiðið þá hefur hátt oestrogengildi verndandi áhrif með því að lækka kólestról. Aftur á móti geta konur með ýmsa áhættuþætti eins og sykursýki eða fjölskyldusögu um hjartasjúkdóma fengið hjartasjúkdóma fyrr.
Fyrir karla: Menn byrja yfirleitt að fá fyrstu merki hjartasjúkdóma í kringum 45 ára aldur.
2) Reykir þú?
Fyrir konur: Konur sem reykja eru tvisvar sinnum líklegri til að fá hjartaáfall heldur en karlmenn sem reykja, og konur sem reykja og taka getnaðarvarnarpilluna, auka áhættuna á að fá hjartaáfall og heilablóðfall enn meira.
Fyrir karla: Þrátt fyrir að vera aðeins minni áhrifaþáttur en hjá konum, þá eru reykingar samt sem áður stærsti lífsstíls áhættuþátturinn fyrir menn, og tvöfaldar hættuna á hjartaáfalli.
3) Hversu mikið áfengi drekkur þú?
Fyrir konur: Samkvæmt rannsókn sem gerð var í Harvard University, þá ættu konur að takmarka sig við einn drykk daglega þar sem áfengi er lengur í líkama þeirra heldur en karla, þannig að mikil drykkja hefur alvarlegri áhrif á hjarta kvenna.
Fyrir karla: Tveir drykkir daglega geta haldið hjartasérfræðingnum í burtu og lækkað áhættuna á hjartaáfalli, en allt umfram það eykur hættuna á hjartaáfalli.
4) Er kólestrólið þitt of hátt?
Fyrir konur: Lágt gildi af „góðu“ HDL kólestróli (undir 1.2) ásamt háu gildi (meira en 1.7) af triglycerides, sem er önnur óheilsusamleg blóðfita, er stærri vísbending hjá konum en körlum um að hjartasjúkdómur sé til staðar.
Fyrir karla: Rannsóknir sýna að hátt gildi af „slæmu“ LDL kólestróli (yfir 3) gefi til kynna meiri hættu á hjartaáfalli fyrir menn.
5) Er blóðþrýstingurinn þinn hár?
Fyrir konur: Fyrir 45 ára aldur þá eru fleiri menn en konur með háan blóðþrýsting (yfir 140/80). En um sjötugt þá eru konur að meðaltali með hærri blóðþrýsting en menn. Þannig að þó blóðþrýstingurinn hafi alltaf verið lágur, þýðir það ekki að hann sé það ennþá – sérstaklega ef hann var hár þegar viðkomandi kona var ólétt, samkvæmt ákveðnum rannsóknum.
Fyrir karla: Því lengur sem menn eru með háan blóðþrýsting, því meiri hætta er á hjartasjúkdómum, þannig að jafnvel ungir menn með háan blóðþrýsting eru í áhættu.
6) Ert þú með sykursýki?
Fyrir konur: Sykursýki eykur hættuna á hjartasjúkdómum hjá konum meira en körlum, og gerir konur fimm sinnum viðkvæmari fyrir hjartasjúkdómum.
Fyrir karla: Sykursýki eykur hættuna tvöfalt á því að þróa með sér hjartasjúkdóm.
7) Hversu stórt er mittismál þitt?
Fyrir konur: Mittismál sem er stærra en 80 cm eykur hættuna á hjartasjúkdómum. Rannsóknir sýna að sambland af breiðu mitti og háu triglycerid gildi sé sérstaklega hættulegt fyrir konur.
Fyrir karla: Ef mittismálið er stærra en 94 cm hjá körlum, þá er of mikil fita í kringum magann, sem eykur hættuna á hjartasjúkdómum. Jafnvel þó viðkomandi sé innan heilsusamlegra marka á BMI.
8) Hversu oft hreyfir þú þig?
Fyrir bæði kynin: Minna en 30 mínútur af miðlungs erfiðri hreyfingu fimm sinnum í viku eykur hættuna á hjartaáfalli.
Fyrir hana: Hreyfing er jafnvel mikilvægari fyrir konur þar sem sumar rannsóknir benda til að konur þurfi meiri hreyfingu en kallar til að njóta sömu hjartaheilsu.
9) Hver er fjölskyldusaga þín varðandi hjartasjúkdóma?
Fyrir bæði kynin: Ef faðir þinn, móðir eða systkini voru með hjartasjúkdóma ung að aldri (undir 65 ára fyrir konur, undir 55 ára fyrir karla), þá er hættan á hjartaáfalli mun meiri. Sérstaklega ef viðkomandi er einnig með hátt gildi kólestróls (yfir 7), en það getur gefið til kynna sjúkdóm sem kallast „familial hypercholosterolemia“ (FH). Þetta getur sett bæði kynin í mikinn áhættuhóp fyrir því að fá hjartaáfall, óháð öllum öðrum áhættuþáttum.
Hvernig gekk þér?
Ef þú svaraðir meira en tveimur spurningum játandi, þá ættir þú að ræða við heimilislæknir þinn um að skoða hjartaheilsu þína.
Minnkaðu áhættuna
Hættu að reykja – það er allra stærsta skrefið sem þú getur tekið. Óskaðu eftir hjálp hjá heimilislækninum þínum ef þú þarft.
Skiptu slæmri fitu út fyrir góða fitu. Minnkaðu inntöku þína á mettaðri fitu sem finnst í rauðu kjöti, sætabrauði, smjöri og osti til að minnka slæma kólestrólið. Í staðinn skalt þú borða omega 3 fitu sem finnst í feitum fisk, hnetum og fræjum.
Minnkaðu salt inntöku þína til að lækka blóðþrýstinginn. Skoðaðu umbúðir til að athuga hvort það er „falið“ salt í matnum.
Hreyfðu þig meira – 20 mínútna röskur göngutúr getur hjálpað til við að auka hjartaheilsuna umtalsvert. Svo eru hjólreiðar frábær leið til hreyfingar.
Léttu þig – reyndu sérstaklega að losna við fitu á maganum, sem er talin sérstaklega slæm fyrir hjartað.
Björn Ófeigs.
